Ege Üniversitesi EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından Kariyer Söyleşileri kapsamında Siyaset ve Toplum Bağlantıları Bostancı Escort Çerçevesinde Kırgız Yazı Lisanının Ortaya Çıkışı bahisli söyleşi gerçekleştirildi Çevrimiçi olarak düzenlenen söyleşinin moderatörlüğünü EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Lisanı ve Lehçeleri Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç Dr İbrahim Anadolu Yakası Escort Şahin yaptı Söyleşiye konuşmacı olarak Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Türkoloji Kısmı Lideri Prof Dr Burul Sagınbayeva katıldı
Kırgız Türklerinin tarih boyunca başka Türk uzunlukları üzere değişik alfabeleri kullandıklarını belirten Prof Ataşehir Escort Dr Burul Sagınbayeva Bugünkü bilgilere nazaran Kırgız Türklerinin kullandığı birinci alfabe eski Türk Runik yazısı yani Orhun Yenisey alfabesidir Kırgız Türkleri 6 ncı ve 8 inci yüzyıllar ortasında Runik alfabesini kullanırken 8 inci yüzyılda Uygur alfabesine geçtiler 10 uncu yüzyıldan 20 nci yüzyılın birinci çeyreğine kadar ise Arap alfabesini kullandılar dedi
Prof Dr Sagınbayeva Eskiden Kırgızların yaşadığı bölgelerde Güney Sibirya’da Altay’da Yenisey’de en eski yazıtların bulunması Kırgızların da bu çeşit yazıtlarla ilgisi olduğunu göstermektedir Eski Türk yazıtları konusunda uzman olan S E Malov Yenisey yazıtlarının eski Kırgızlar ve onların güçlü kültürleri hakkında kâfi bilgi veren yazılı bir kaynak olduğunu vurgulamaktadır Kırgızların rastgele bir devlet büyük güç yaratmadığı ve eski yazılı anıtlarla ilgilerinin olmadığı formundaki ideolojik görüş onların tarihlerini ve yazılı anıtlarını incelemelerine müsaade vermemiştir Mevzuyu gündeme getiren bilim insanları milliyetçi ve ırkçı damgası yemişlerdir diye konuştu
Kırgız Türklerinin Sovyet devrinin birinci yıllarında başka Türk uzunlukları ile ortak bir Arap alfabesi kullandığını söyleyen Prof Dr Sagınbayeva 1923 ve 1924 yıllarında Sovyet hâkimiyeti içerisindeki bütün Türk uzunlukları için Arap alfabesi temelinde düzenlenmiş alfabeler kabul edildi Bu adımların temelinde Türk uzunluklarının lisanını ve kültürel birliğini birbirinden uzaklaştırmak yatıyor Artık Orta Asya’da Kazak Türkçesi Kırgız Türkçesi sözleri kullanılmıyor Kazakça Kırgızca Tatarca üzere farklı farklı yeni ulusal lisanlar oluşturuldu dedi
Kırgız alfabesi hazırlanırken Rusçanın ön plana çıktığını söyleyen Prof Dr Sagınbayeva Kırgız alfabesi hazırlanırken Kırgız lisanının doğal içyapısının dikkate alınmadığı Rus lisanının kurallarının ön plana çıkarıldığı durumlar var İmla kuralları da Rus bilim adamlarının gösterdiği üzere hazırlanmış ve kabul edilmiş Bu durum hem yazı lisanı ile konuşma lisanının ortasındaki farkların ortaya çıkmasına sebep olmuş hem de Kırgız lisanının tahsilinde pek çok zorlukları beraberinde getirmiştir Kırgız Türkçesinin resmî lisan olarak ilan edilmesi konusundaki çalışmalar 1980’li yılların ortasında başladı Kırgız Türkçesinin resmi lisan olma sıkıntısı açıkça ele alınmaya başlandıktan sonra devlet otoritelerinin de dayanağıyla Kırgız aydınları ve lisan bilimcileri tarafından kullanım alanları gereğince daralan Kırgız Türkçesinin sıkıntılarının çözümlenmesi için ağır çalışmalar başlatıldı Özel bir kurulun çalışmaları sonucunda taslaklar hazırlandı ve 1989 yılında Kırgız parlamentosunda Kırgız Lisan Kanunu kabul edildi Kanunun kabulü ile birlikte Kırgız Türkçesi devletin tüm alanlarında resmi lisan olarak kullanılmaya başlandı diye konuştu
Kaynak BHA Beyaz Haber Ajansı
